Sosyal fobi, bir diğer adıyla sosyal anksiyete bozukluğu, kişinin sosyal durumlarda aşırı kaygı, korku hissetmesi durumu olarak tanımlanır. Bu bozukluğa sahip bireyler, başkalarının kendilerini yargılayacağını, küçük düşüreceğini veya kendisini olumsuz değerlendireceği korkusuyla sosyal ortamlardan kaçınırlar. Sosyal fobi, günlük yaşamı zorlaştıran ciddi bir psikolojik rahatsızlıktır ve bireyin hem kişisel hem de profesyonel yaşamı üzerinde birçok olumsuz etkisi olabilmektedir.
Sosyal Fobi Belirtileri Nelerdir?
Sosyal fobi yaşayan bireyler, birçok farklı sosyal ortamda yoğun kaygı hissederler. Sosyal ortamlarda yaşadığı yoğun kaygının bazı fiziksel, duygusal ve davranışsal belirtileri mevcuttur.
- Fiziksel Belirtiler:
- Kalp çarpıntısı, aşırı terleme ve titreme
- Kızarma ya da yüz kızarıklığı (Yüz kızarıklığı genel bir durum olmaktan çok sosyal ortamlarda kendini gösteriyorsa sosyal fobi belirtisi olarak kabul edilebilir.)
- Mide bulantısı, baş dönemsi
- Kaslarda gerginlik
- Duygusal Belirtiler:
- Sosyal durumlardan önce yoğun korku ve endişe
- Utanç duyma veya kendini küçük düşürme korkusu
- Sürekli olarak başkalarının kendilerini eleştirdiğine dair düşünceler
- Davranışsal Belirtiler:
- Sosyal ortamlardan kaçınma
- Konuşurken göz teması kurmaktan kaçınma
- Kalabalık ortamlarda genellikle geri planda durma ve sessiz kalma (Bir şey söylemek isteyip söyleyememe)
Bu belirtiler, kişiden kişiye farklılık gösterebileceği gibi her belirtinin bireylerin yaşamı için oldukça kısıtlayıcı olduğundan bahsedebiliriz.
Sosyal Fobinin Nedenleri
Sosyal fobiye neden olan tek bir faktör yoktur. Genetik ve çevresel faktörler sosyal anksiyete bozukluğunun gelişiminde rol oynamaktadır. Ailede sosyal fobi geçmişi olan bireylerin sosyal fobi geliştirme olasılıkları daha yüksek olabilir. Ayrıca çocuklu döneminde yaşanan zorbalık, dışlanma, alay edilme gibi olumsuz deneyimler de sosyal fobi riskini arttırabilir.
Bunların yanı sıra, beyin kimyasındaki dengesizlikler ve stresli yaşam olayları da sosyal fobiye yol açabilir. Özellikle özgüveni düşük bireylerin sosyal fobi geliştirme risklerinin daha fazla olduğundan bahsedebiliriz.
Sosyal Fobi ile Başa Çıkma Yolları
Sosyal fobi, doğru adımlar atılarak ve doğru tedavi ile yönetilebilir bir psikolojik rahatsızlıktır. Bu rahatsızlığı yaşayan bireyler için çeşitli tedavi yöntemleri bulunmaktadır.
- Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT): Sosyal fobinin en etkili tedavi yöntemlerinden biri bilişsel davranışçı terapidir. Bilişsel davranışçı terapi, bireyin olumsuz düşünce kalıplarını ve davranışlarını tespit ederek değiştirmeyi hedefler. Terapi sürecinde birey, sosyal kaygıya neden olan düşüncelerini sorgular ve daha sağlıklı düşünce yapılarını geliştirmeyi öğrenir.
- İlaç Tedavisi: Sosyal fobiyi hafifletmek için antidepresanlar veya anksiyolitik ilaçlar kullanılabilir. Ancak ilaç tedavisi, terapinin yerini almaz ve genellikle psikoterapi ile birbirini desteklemek için kullanılır.
- Maruz Bırakma Terapisi: Sosyal fobisi olan bireyler korktuğu sosyal durumlara aşamalı olarak maruz bırakılır. Bu süreçte birey, korkularıyla yüzleşir ve zamanla bu durumlardaki kaygının azalması hedeflenir.
Sosyal Fobi ile Yaşamak
Sosyal fobi, bireyin yaşam kalitesini önemli ölçüde düşürebilmektedir. Ancak doğru tedavi yöntemleri ve stratejiler ile bu psikolojik rahatsızlıkla başa çıkmak mümkündür. Sosyal fobi yaşayan bireylerin, sosyal becerilerini geliştirmeye yönelik adımlar atmaları ve tedavi sürecine aktif ve düzenli katılım sağlamaları önemlidir. Bu sayede bireyler sosyal fobilerinin etkilerini azaltabilir ve daha özgüvenli bir şekilde sosyal ortamlara katılabilirler.
Sosyal fobiye sahip olmak günümüz şartlarında insan yaşamını oldukça sıkıntıya sokabilecek bir durumdur. Globalleşen ve iletişim yollarının sınırsız olduğu çağımızda eğitim hayatından iş hayatına her alanda birçok sosyal ortama katılım sağlamamız gerekmektedir. Eğitim ve iş alanında katılım sağlamak durumunda kaldığımız bu alanlar bilgi ve becerilerimizi sergilemek için bize çeşitli fırsatlar sunar. Bu fırsatları değerlendirebilen bireyler, birçok alanda ön plana çıkar. Bu fırsatları değerlendirmek onlara manevi ve maddi alanda katkı sağlar. Düzenin böyle işlediği bir çağda sosyal fobi işte bu sebeple birçok yönden bireylerin yaşamlarını kısıtlar. Her türlü psikolojik rahatsızlıkta biz psikologlar için en önemli destek türlerinden biri, kuşkusuz, sosyal çevreden gelen manevi destektir. Ancak sosyal anksiyete bozukluğunda çalışılması gereken temel nokta tam da bu sosyal etkileşimler olduğundan bireylerin uzman desteği almadan kendi başlarına bu zorluğu aşmaları oldukça zordur.
Bu sebeple, eğer sosyal fobi yaşadığınızı düşünüyorsanız bir uzmana başvurarak profesyonel yardım almanız önemlidir. Uzman psikologlar, sosyal fobiyle başa çıkmanıza yardımcı olacak stratejiler geliştirebilir ve size en uygun tedavi yöntemlerini sunabilirler. Sosyal anksiyete ile başa çıkmanın anahtarı hem cesaretle korkuların üzerine gitmekten hem de profesyonel destek almaktan geçer.