Hepimizin hayatında bir noktada karşılaşabileceği, belki de farkında olmadan yaşadığımız bir durum olan sahtekarlık sendromu ya da Imposter sendromu; terim olarak size pek tanıdık gelmese hissiyatı oldukça tanıdık olabilir. Bu durum özellikle başarılı insanlar arasında sık görülen bir durumdur.
Sahtekarlık Sendromu Nedir?
Sahtekarlık sendromu, kişinin kendi başarılarını, becerilerini veya yeterliliklerini yetersiz ve geçici olarak algılamasıdır. Bu sendromu yaşayan insanlar, bulundukları noktaya haksız bir şekilde geldiklerini, aslında o başarıları hak etmediklerini düşünürler. Kısacası, kendi yeteneklerini küçümserler ve bir gün ‘’gerçeklerin’’ ortaya çıkacağı, herkesin onların aslında yetersiz olduğunu anlayacağı korkusu duyarlar. İronik bir şekilde, bu sendrom genellikle oldukça yetenekli ve başarılı insanlar arasında yaygındır.
Peki, hiç başarılı bir projede yer aldığınızda ya da övgü aldığınızda ‘’Aslında bu kadar iyi değilim’’ ya da ‘’Bir yanlışlık olmalı, başkası da yapabilirdi’’ diye düşündünüz mü? İşte bu düşünceler, sahtekarlık sendromunun birer yansımasıdır.
Sahtekarlık Sendromunun Belirtileri Nelerdir?
Bu sendromu yaşayan kişilerin sıkça deneyimlediği bazı ortak belirtiler vardır.
- Başarıları Küçümseme: Kendi başarılarınızı şans eseri olarak görmek ya da yeterince değerli bulmamak. Mesela, iş yerinde bir terfi aldığınızda, ‘’Bunu hak etmedim, sadece şanslıydım’’ demek.
- Kusursuzluk Arayışı: En ufak bir hatayı bile büyük bir başarısızlık gibi görmek. Kişi mükemmel olmadıkça kendini yetersiz hisseder.
- Başarısızlık Korkusu: Sürekli olarak başarısız olma korkusu. Kişi, hata yaparsa tüm dünya onun yetersiz olduğunu fark edecekmiş gibi hisseder.
- Başkalarının Fikirlerine Aşırı Odaklanma: Başkalarının sizin hakkınızda ne düşündüğüne gereğinden fazla önem vermek. Olumsuz bir geri bildirim alınca bu durumu hemen kişisel bir başarısızlık olarak görmek.
- Kendini Yetersiz Hissetme: Başarılarına rağmen, kişi kendini yeterli görmez. Hep bir eksiklik duygusu yaşar ve bu da daha fazla çalışmaya ve kendini aşırı zorlamaya yol açabilir.
Neden Ortaya Çıkar?
Sahtekarlık sendromu, birçok farklı nedenden kaynaklanabilir. Genellikle çocukluk dönemindeki deneyimlerle ilişkilidir. Örneğin, aile içinde sürekli olarak mükemmeliyetçi bir baskı altında büyümek, başarıya aşırı önem verilmesi ya da sürekli olarak kıyaslanmak bu sendromun temellerini atmaya yeter. Ayrıca, cinsiyet rolleri ve toplumun kişiden beklentileri de bu sendromun gelişiminde etkili olabilir. Kadınlar, erkeklere oranla bu sendromu daha sık deneyimleyebilirler çünkü toplumsal normlar ve beklentiler, kadınların iş hayatında kendilerini kanıtlama gereksinimini artırabilir.
Ayrıca, kariyerinde hızlı yükselen insanlar ya da yeni bir pozisyona geçenler de bu sendromla karşı karşıya kalabilir. Örneğin, yeni bir işte göreve başlarken ya da önemli bir başarı elde ettiğinizde, bu başarıyı içselleştirmeyip bir gün herkesin ‘’aslında bu başarıyı hak etmediğinizi’’ fark edeceği korkusuyla yaşayabilirsiniz.
Imposter Sendromuyla Nasıl Başa Çıkılır?
Imposter yani sahtekarlık sendromu ile başa çıkmanın yolları vardır ve bunlar genellikle öz farkındalık ve düşünce kalıplarının yeniden yapılandırılması ile başlar.
- Başarıları Kabul Etmek: Öncelikle, kendi başarılarınızı kabul edin. Elde ettiğiniz her başarının sizin çabalarınızın ve yeteneklerinizin bir sonucu olduğunu kendinize hatırlatın. Bu başarılar için ne kadar çalıştığınızı düşünün ve elde ettiğiniz başarının tesadüf ya da şans olmadığını anlamaya çalışın.
- Gerçekçi Olun: Mükemmel olmak zorunda değilsiniz. Hiç kimse mükemmel değildir ve hatalar insan olmanın bir parçasıdır. Hata yapmak, yetersiz olduğunuz anlamına gelmez.
- Duygularınızı Paylaşın: Bu tür duyguların farkında olup bunları paylaşmak, yükü hafifletebilir. Güvendiğiniz biriyle, belki bir terapistle bu hislerinizi konuşmak faydalı olabilir.
- Kendinizi Kıyaslamayın: Başkalarının başarılarını ve yeteneklerini sürekli kıyaslamak yerine, kendi gelişiminize odaklanın. Herkesin yolculuğu farklıdır ve bu kıyaslama genellikle sahtekarlık sendromunu besler.
- Olumsuz İç Diyaloğu Durdurun: Kendinizle konuşma biçiminiz oldukça önemlidir. Olumsuz iç sesinizi fark edin ve bu sesin gerçekçi olmadığını bilin. ‘’Yeterince iyi değilim’’ ya da ‘’Herkes bir gün yetersiz olduğumu anlayacak’’ gibi düşüncelerin yerini ‘’Bu başarı benim hakkım’’ gibi daha gerçekçi cümlelerle değiştirin.
Sahtekarlık sendromu, oldukça yaygın bir psikolojik durum ve çoğu zaman başarılarımızı gölgeleyen bir etki yaratır. Ancak, kendi yeteneklerimizi kabul etmeyi öğrenmek, hatalarımızı büyütmemek ve kendimize daha şefkatli yaklaşmak bu durumla başa çıkmada önemli adımlardır. Unutmayın ki hissettiğiniz bu duygular tamamen normal ve siz de kendi başarılarınızın hakkını verecek kadar değerlisiniz.