Yas, herkesin hayatında bir noktada karşılaştığı doğal bir duygusal süreçtir. Bir sevdiğimizi kaybettiğimizde, bir ilişki sona erdiğinde ya da hayatımızda büyük bir değişim yaşadığımızda yas sürecine girebilir, yas tutabiliriz. Yas sadece ölümle de sınırlı değildir; uzun yıllar yaşadığımız evden, mahalleden veya şehirden taşınmak, önemli bir kayıp yaşadığımız her durumda bu süreci deneyimlemek muhtemeldir. Ancak, her bireyin yas süreci farklıdır ve başa çıkma yöntemleri de kişiden kişiye değişir.
Yas Nedir?
Yas, bir kaybın ardından yaşanan karmaşık ve çok boyutlu bir duygusal süreçtir. En çok ölümle ilişkilendirilirse de boşanma, iş kaybı, büyük sağlık sorunları ya da önemli bir hayal kırıklığı gibi farklı kayıplar da yas sürecini tetikleyebilir. Yas süreci, üzüntü, öfke, inkâr, kabullenme ve bazen de suçluluk gibi farklı duygusal tepkileri içerebilir.
Yas tutma şeklimiz, kişisel deneyimlerimize, kültürel ve dini inançlarımıza, kaybın niteliğine ve kişisel başa çıkma becerilerimize bağlı olarak değişir. Ancak genel yas sürecinde, beş ana aşamanın yaşandığı kabul edilir: inkâr, öfke, pazarlık, depresyon ve kabullenme. Her birey bu aşamaları farklı bir sırayla veya farklı yoğunluklarda yaşayabilir.
Yas Sürecinin Aşamaları
- İnkâr: Kişi, kaybın gerçek olduğunu kabullenmekte zorlanır. Bu aşamada kişi, kaybın gerçekleşmediğine kendini inandırarak duygusal olarak kendini korumaya çalışır.
- Öfke: İnkarın ardından gelen öfke, genellikle kayba ve yaşanan acıya yönelir. Kişi kendisine, başkalarına ya da kayba neden olan duruma öfke duyabilir.
- Pazarlık: Kişi, kaybın gerçekleşmemesi için geçmişe dönüp ‘’keşke’’li cümlelerle pazarlık yapar. ‘’Keşke böyle olmasaydı’’, ‘’Eğer şunu yapsaydım bu olmazdı’’ gibi düşünceler bu aşamada sıklıkla görülür.
- Depresyon: Kayıp gerçeğiyle yüzleşme, kişiyi yoğun bir üzüntü ve umutsuzluk duygusuna sürükleyebilir. Bu aşamada kişi, kaybın getirdiği boşluk ve acıyla mücadele eder.
- Kabullenme: Kişi, kaybı kabullenir ve hayatına devam etme noktasına gelir. Bu aşama, acının tamamen geçtiği anlamına gelmez; ancak kişi kaybı içselleştirerek yeni bir düzen kurmaya başlar.
Yasla Başa Çıkma Stratejileri
Yas süreci herkes için zor ve yıpratıcı olabilir. Ancak bu süreçte duygularınızı anlamak ve sağlıklı başa çıkma yöntemleri bulmak oldukça önemlidir.
- Duygularınızı Kabul Edin
Yas, kaçınılmaz bir süreçtir. Bu süreçte duygularınızın geçerli olduğunu unutmamalısınız. Kendi duygularınızı bastırmaya çalışmak, sürecin uzamasına ve daha karmaşık hale gelmesine neden olabilir. Öfke, üzüntü, suçluluk gibi hissettiğiniz her duygu normaldir. Bu duyguları kabul etmek, iyileşme yolunda önemli bir adımdır.
- Sosyal Destek Alın
Yas sürecinde yalnız hissetmek oldukça yaygın bir durumdur. Ancak sevdiklerinizle bu duyguları paylaşmak, size büyük bir rahatlama sağlayabilir. Aile ve arkadaşlarınızla duygularınızı konuşmak, yas sürecinde kendinizi daha az yalnız hissetmenize yardımcı olur. Eğer sosyal çevrenizle konuşmak zor geliyorsa bir terapistten yardım almak veya sosyal destek sağlayacak gruplara katılmak da faydalı bir adım olacaktır.
- Fiziksel Sağlığınıza Dikkat Edin
Yas sürecinde fiziksel sağlığımız genellikle imha edilir. Ancak, fiziksel sağlık ve ruh sağlığı birbiriyle yakından ilişkilidir. Düzenli uyku, sağlıklı beslenme ve egzersiz yapmak, ruh halinizi iyileştirmeye yardımcı olur. Yürüyüşe çıkmak ya da yoga gibi rahatlatıcı fiziksel aktiviteler, bedeninizi ve zihninizi dengelemeye yardımcı olur.
- Geçen Zamanla Barışın
Yas sürecinde zamanının acıyı tamamen iyileştireceğine inanmak zor olabilir. Ancak, yasın bir zaman dilimi içinde sabit olmadığını ve herkesin bu süreci farklı hızlarda yaşadığını unutmamak gerekir. Kendinize sabır göstermek ve zamanla acının hafifleyeceğini hatırlamak yas sürecini daha kolay atlatmamıza yardımcı olur.
- Anılarla Bağ Kurun
Kaybettiğimiz kişiyle olan anılarınızı unutmamak, yas sürecinin sağlıklı bir parçasıdır. Bu anıları yaşatmak için bir anı defteri tutabilir, birkaç fotoğraf toplayabilir ya da kaybettiğiniz kişi hakkında konuşmaya devam edebilirsiniz. Anılar, kaybın ardından duygusal bir bağ kurmanıza ve bu bağın size güç vermesine yardımcı olabilir.
- Profesyonel Destek Alın
Yas süreci her ne kadar doğal bir süreç olsa da bazen kişi bu süreci kendi başına atlatmakta zorlanabilir. Eğer yasın hayatınızı daha işlevsiz hale getirdiğini hissediyorsanız, bir psikologdan yardım almayı düşünebilirsiniz. Travmatik bir kayıp ya da uzun süreli bir yas sürecinin, profesyonel bir destek gerektirdiğini hatırlatmakta fayda vardır. Yas, herkesin hayatında karşılaşabileceği ve herkesin farklı deneyimlediği bir duygusal süreçtir. Yas sürecini yaşama biçimimiz kişiden kişiye farklılık gösterir çünkü bireylerin zor şeylerle başa çıkma mekanizmaları birbirinden farklıdır. Fakat duygularınızı kabul etmek, çevrenizden destek almak ve kendinize zaman tanımak bu süreci daha sağlıklı bir şekilde atlatmanıza yardımcı olabilecek önemli adımlardır. Unutmayın, yas bir iyileşme yolculuğudur ve her yolculukta olduğu gibi zaman, sabır ve destek gerektirir. Bu süreçte kendinize karşı nazik olun ve duygularınızı yaşamak için kendinize izin vermeyi unutmayın.